Czym jest bruksizm?

Bruksizm to nieświadome zaciskanie szczęk i zgrzytanie zębami, które może występować zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Jest to coraz częstszy problem, który dotyka około 11-21% Europejczyków. Najczęściej pojawia się u osób między 25. a 45. rokiem życia, choć może wystąpić również u dzieci. W dzisiejszych czasach bruksizm jest uznawany za chorobę cywilizacyjną, której częstotliwość występowania znacząco wzrosła od lat 90-tych.

Jak rozpoznać bruksizm?

Pierwsze sygnały ostrzegawcze często pojawiają się niepostrzeżenie. Najczęstszym objawem są uporczywe bóle głowy i twarzy, którym towarzyszą szumy w uszach. Pacjenci często skarżą się również na nadwrażliwość zębów, co jest bezpośrednim skutkiem ścierania się ich powierzchni i pękania szkliwa. Charakterystycznym objawem jest też zgrzytanie zębami w nocy, które często zauważają współmałżonkowie lub domownicy.

Warto zwrócić uwagę na zmiany w wyglądzie twarzy – przy długotrwałym bruksizmie szczęki stają się bardziej masywne i przybierają kwadratowy kształt. Jest to efekt nadmiernej aktywności mięśni żwaczy. Podczas ataku bruksizmu siła nacisku szczęk może być nawet 10 razy większa niż przy normalnym żuciu!

Co powoduje bruksizm?

Bruksizm jest chorobą wieloczynnikową, co oznacza, że może być wywołany przez różne przyczyny działające jednocześnie. Najczęstszym powodem jest przewlekły stres i napięcie emocjonalne, które bezpośrednio wpływają na napięcie mięśni szczęk. Istotną rolę odgrywają również zaburzenia zgryzu oraz problemy ze stawem skroniowo-żuchwowym.

Warto zauważyć, że bruksizm może być także związany z zaburzeniami hormonalnymi, zwłaszcza z nadczynnością tarczycy, oraz niedoborami witamin i magnezu. W niektórych przypadkach przyczyną mogą być przyjmowane leki, szczególnie te z grupy leków psychotropowych. Coraz częściej obserwuje się również związek między bruksizmem a chorobą refluksową przełyku.

Bruksizm współistnieje również bardzo często z bezdechem sennym więc, aby móc go kontrolować należy wykluczyć współistniejące zaburzenia.

Dlaczego bruksizm jest niebezpieczny?

Nieleczony bruksizm może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, które wykraczają daleko poza problemy z zębami. Najbardziej bezpośrednim skutkiem jest zniszczenie uzębienia – od ścierania się powierzchni zębów, przez pękanie szkliwa, aż po całkowitą utratę zębów. Szczególnie niebezpieczny jest zanik kości w szczęce i żuchwie, który może w przyszłości uniemożliwić leczenie implantologiczne.

Długotrwały bruksizm prowadzi również do problemów ze stawem skroniowo-żuchwowym, co objawia się nie tylko bólem, ale także ograniczeniem ruchomości żuchwy i trudnościami w przyjmowaniu pokarmów. Pacjenci często cierpią na chroniczne bóle głowy i karku, a także doświadczają problemów ze słuchem i równowagą. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do mikroudarów w mózgu.

Jak leczymy bruksizm?

Leczenie bruksizmu wymaga podejścia kompleksowego i zazwyczaj angażuje kilku specjalistów. Podstawową metodą jest zastosowanie szyny relaksacyjnej – specjalnej nakładki wykonanej indywidualnie dla każdego pacjenta. Szynę zakłada się na noc, aby zapobiec ścieraniu się zębów i chronić staw skroniowo-żuchwowy. Należy jednak pamiętać, że szyna jedynie łagodzi skutki bruksizmu, nie eliminując jego przyczyny.

Bardzo skuteczną metodą jest również stosowanie toksyny botulinowej (Botoksu). Wstrzyknięcia w mięśnie żwacze pomagają je rozluźnić i znacząco zmniejszają siłę zgrzytania. Efekty utrzymują się około 6 miesięcy, po czym zabieg należy powtórzyć. U niektórych pacjentów wystarczają dwa zabiegi, ale większość wymaga regularnych powtórzeń.

W niektórych przypadkach konieczne jest też noszenie szyny relaksacyjnej przez całą dobę, przez około 3-6 miesięcy celem uzyskania deprogramacji pamięci mięśniowej, a w kolejnym etapie ekwilibracja zgryzu czyli wyrównanie kontaktów pomiędzy zębami górnymi i dolnymi, Dopiero w kolejnym etapie przejście na ochraniacz nocny. Ważne jest również połączenie szynoterapii z fizjoterapią czyli pracą manualną nad rozluźnieniem mięśni, poprawieniem relacjo w stawie skroniowo-żuchwowym oraz kręgosłupie szyjnym. 

Kompleksowe podejście do leczenia

W zależności od przyczyn bruksizmu, terapia może obejmować również konsultacje psychologiczne i naukę technik relaksacyjnych. Fizjoterapia szczękowa pomaga w przywróceniu prawidłowej pracy mięśni i stawów. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie ortodontyczne lub nawet interwencja chirurgiczna. Kluczem do sukcesu jest znalezienie i wyeliminowanie pierwotnej przyczyny bruksizmu.

Jak długo trwa leczenie?

Czas leczenia jest zawsze dostosowany indywidualnie do pacjenta i zależy od nasilenia objawów oraz ich przyczyny. W przypadku bruksizmu wywołanego stresem, terapia może trwać kilka miesięcy, podczas których pacjent uczy się technik radzenia sobie z napięciem. Niektórzy pacjenci wymagają stałego noszenia szyny relaksacyjnej, aby chronić zęby przed dalszymi uszkodzeniami, ale w trakcie terapii uczą się kontrolować chorobę

Kiedy zgłosić się do specjalisty?

Nie należy zwlekać z wizytą u dentysty, jeśli zauważysz u siebie objawy bruksizmu. Wczesna diagnostyka i rozpoczęcie leczenia mogą zapobiec poważnym powikłaniom. Pamiętaj, że lekarz stomatolog przeprowadzi dokładne badanie i może skierować Cię do innych specjalistów, jeśli uzna to za konieczne w procesie leczenia. Im wcześniej rozpoczniesz terapię, tym większa szansa na powstrzymanie destrukcyjnych skutków tej choroby.